از نگاه قرآن هر كسى كه در راه خدا قدم بر دارد و در انجام دادن عمل صالح، خلوص نيّت داشته و جز خداوند متعال قصد ديگرى نداشته باشد و تنها براى رضاى خداوند – نه مال يا مقام و.. – كارى را انجام دهد و كشته شود يا حتى بميرد، شهيد محسوب مى شود.
امیر المومنین علی علیه السلام خود مظهر فناى در حق بود و از اين رو تمام افعالش – از خرد تا كلان – فقط و فقط براى رضاى خداوند بود و كسانى كه ابن ملجم را مأمور به كشتن ايشان نمودند و در آن مجتمع كذايى، دستور قتل او را صادر كردند؛ قصدشان و نيتشان مبارزه با عدالت و دين گرايى امام على(ع) بود.
ابن ملجم در اين ميان تنها نقش ابزارى داشت؛ نه بيشتر. به او دستور قتل امام على(ع) را داده بودند؛ در برابر رسيدن به قطام. و اين نقش ابزارى، مانع تحقق اطلاق شهادت بر على(ع) نمى شود زيرا انگيزه قتل حضرت على و به خدمت گرفتن ابن ملجم براى اين امر مبارزه با حق و عناد ورزى با دين بود.
هر چند مسبب و عامل مباشر ابن ملجم است؛ ولى عامل اصلى كه او را براى اين امر اجير و وى را در برابر رسيدن به قطام تحريك كرد، بنابر اسناد معتبر تاريخى، تنها براى عنادورزى با حق و مخالفت با دين و عدالت امام على(ع)، ابن ملجم را واداركردند كه حضرت را به شهادت برساند .
اگر قرار باشد كه تنها به انگيزه عامل مباشرى در اين رويداد نگريست، بايد بگوييم مجاهدانى كه در راه خدا در ركاب حضرت رسول(ص) به ميدان جنگ رفتند؛ شهيد محسوب نمى شوند؛ حال آن كه خداوند متعال در آيات گوناگون، آنان را داراى مقام ويژه و خاصى دانسته و از قرار گرفتن ايشان در جايگاه مخصوصى خبر داده است. بسيارى از افرادى كه در برابر رسول خدا(ص) ايستادند، به جهت رسيدن به مطامع دنيوى بود و قبايلى نيز براى دست يابى به غنايم، به جنگ رسول خدا(ص) و يارانش رفتند. در اين باب نگا:.
ولى ما اين مجاهدان را شهيد مى دانيم؛ زيرا اولاً آنان براى رضاى خدا در معيّت پيامبر اسلام(ص) مى جنگيدند و همين مقدار براى نيل به شهادت كافى بود. ثانياً انگيزه جنگ افروزى و قتال ياران حضرت محمد(ص) – كه از سوى سردمداران مكه طراحى شده بود – عنادورزى با حق و دين خدا بود؛ هر چند در تحقّق اين پندار شوم خود، عده اى را اجير و تطميع دنيوى كرده، آنان را به صورت مباشرى به كارزار فرستادند.