خداوند متعال در آية ۱۵۴ سوره بقره مي‌فرمايند: «و لا تقولوا لمن يقتل في سبيل الله امواتٌ بل احياءٌ و لكن لا تشعرون» در قرآن، حدود ۵۰ بار واژة «شهيد» و مشتقات آن به كار رفته، كه اين واژگان معاني متفاوتي چون: ناظر، گواه و نمونه را بيان مي‌‌دارند، اما از «قتل» و مشتقات آن در قرآن كريم،حدود ۱۷۷ مورد، سخن به ميان آمده كه حدود ۶ مورد آن، معناي اصطلاحي «شهادت» را تحت عنوان قتل و مقتول في سبيل الله بيان مي‌دارد. اين آيات مربوط به «شهيد در معركه» است، كه مصداق اعلاي شهادت در راه خدا است، و احكام مختلفي هم بر آن مترتب مي‌گردد. اما گروههايي هم به استناد احاديث معصومان (ع) وجود دارند كه به خاطر انگيزه‌هاي الهي، ايمان و پاكي، تحمّل زجر و تلاش فراوان، هجرت و آوارگي براي نجات از ظلم، و معصومانه جان دادن، شهيد معرفي شده و اينان بخشي از فيض و فضل شهادت را دريافت مي‌‌دارند. مرور عناوين آنان مورد دقت و توجه است، كه به آنان اشاره مي‌كنيم:
۱. ابوذر غفاري، از پيامبر اسلام (ص) روايت كرده است كه: «هر گاه موقع مرگ طالب علم فرا برسد و در هر حالي كه مشغول فراگيري علم بود، او شهيد محسوب مي‌شود «
۲. پيامبر اسلام فرمود: «كسي با وضو بخوابد و در همان حال مرگ به سراغش آيد او نزد خدا شهيد به شمار مي‌آيد».
۳. امام علي (ع) فرمود: «كسي كه بميرد اما با معرفت به حق خدا، رسول الله و اهل بيتش باشد، مانند شهيد مي‌باشد».
۴. رسول خدا، دربارة مرگ‌هاي دل خراش و مظلومانه‌اي كه براي امت او از ناحية» وبا » براي آنان پيش مي‌آيد، فرمود «و جعل لهم الطاعون شهادة «
۵. هم چنين آن حضرت، دربارة كسي كه در راه دين داري خويش، مظلومانه كشته مي‌شود، فرمود: «من قُتلَ دون دينه، فهو شهيد «
۶. امام علي (ع) ، كسي را كه در راه اطاعت خداوند و پرهيز از گناه و آلودگي، مبارزه و مجاهده با نفس و تمايلات نفساني مي‌كند، در پيشگاه خداوند: «بمنزلة بَرٍّ شهيدٍ «ناميده است.
۷. پيامبر (ص) در مورد كسي كه در راه دفاع از خانواده و ناموس خود كشته شود و همچنين كسي كه براي رفع و دفع ظلم و ستمي از خود و مال و خانواده‌اش كشته مي‌شود، آنان را شهيد ناميدند.
۸. ايشان همچنين در مورد كسي كه با حبّ به آل محمد (ص) بميرد، فرمود: كه او شهيد به حساب مي‌آيد.
۹. همچنين دربارة كسي كه گرفتار عشق شود و آن را مكتوم دارد و خويشتن را به وسيلة پاك دامني، به گناه و لغزش آلوده نسازد، فرمود: كه او هم شهيد است اگر بميرد.
۱۰. امام صادق (ع) در مورد كسي كه در انتظار ظهور حكومت عدل حضرت مهدي ـ عجّل الله تعالي فرجه الشريف ـ به سر ببرد و خويشتن را براي جهاد در ركاب آن حضرت ساخته و آماده نمايد فرمود: «ان الميت منكم علي هذا الامر شهيد، بمنزلة الضارب بسيفه في سبيل الله ».
موارد ذكر شده، بر اساس آنچه در روايات نقل شده قابل ارزيابي است. همين طور آناني كه در راه انجام مأموريت‌هاي محوّلة مهم، مانند شركت در مانورهاي نظامي كشته شوند، شهيد به شمار مي‌آيند و همينطور کسانی که در حين مأموريت هواپيمايشان سقوط كند طبق روايات تمامي موارد ياد شده، جزء شهدا محسوب می‌شوند.
در نتيجه شهيد دو گونه است: شهيد در معركة جنگ و درگيری كه حد اعلاي شهادت است و کسانی که در معركه جنگ به شهادت نرسيدند لکن بنابر روايات معتبره شهيد محسوب مي‌شوند.
شما میتوانید این مطلب را از طریق شبکه های اجتماعی زیر به اشتراک بگذارید.